Ma hatt geredet vo djornél un informatziong in da 29en Konferéntz von Mindarhaitn bodase iz gehaltet atz Vlarotz in Bernstol, vorå in Vorsitzar vodar Autonome Provìntz Maurizio Fugatti. Ma ma hatt o geredet vo bia auzohalta di famildje zoa azta mang bortn mearar khindar, vo bia zo pinta pezzar di stattn pinn lentar vort bait, vo schual, vo formatziong, vo arbat un vo bia zo giana vür pezzar alle pittnåndar, haltante kunt von sèll boz iz aniaglaz tal, aniaglaz lånt, schaugante übarhaup afte lentar vo pèrge.

Ren vo mindarhaitn – hatta khött defatte dar Vorsitzar Fugatti – billz muanen ren vo pèrng, vo bia pèrng un stattn mang arbatn pittnåndar, disar iz a hauppunkt vo disarn Djunta, asó azpeda iz khent khött mearare vert in di Stati Generali von pèrng. Bar vennenaz da, dòpo inan djar, zo reda bia zo schütza di zung un di kulturàl identitét von mindarhaitn boda lem in ünsar Provìntz: ladinar, möknar un zimbarn.

Ettlane idee soin auvarkhent, zèrte mang khemmen guat in bintsche zait, vor åndre, anvétze, bartada bölln soin mearar. In ditza Haushaltsgesetz habar gehaltet kunt von lentar auz ar a bege, boda soin hèrta mindar gelebet, von hilfan vor di khindar boda bortn, darzuar habar auzgemacht nèt zo macha zaln di khindargért un auzohalta, pittar hilfe vo Itea, di sèlln famildje boda bölln gian zo leba in di lentar vo pèrge, åhevante daz earst vo Lusérn.

Bar håm ågenump untarzolega zboa mildjü Euro alle djar zo pezzra in dianst von bus. Ma bar håm o vürgelekk in Haushaltgesetz an strumént bodaz zoaget bia ’z geata vür a tal odar a lånt, asó azpar seng ke aftz zèrte saitn iz malamentrar lem barpar süachan nåzohelva disan lentar pellar baz di åndarn. Azpeda hatt gedenkht dar Vorsitzar Fugatti afta zimbar hoachebene hattma provàrt eppaz naügez, saiz azpe haüsar zo leba, saiz azpe schütz in firme bodada bölln arbatn. Ditza mage khemmen getånt aftz åndre saitn o, baispil au in Bernstol.

“Dar sèll vo Lusérn iz a plån bia vürzogiana, boda håm genump toal nidarzoleganen di pürgar sèlbart – ditza hatta gedenkht dar Diridjént vor di sachandarn boda ågian in pèrng Giovanni Gardelli – arbatn asó hattaz zuargètt zo macha djüste prodjèkte åhevante pròpio von sèll boda håm gevorst di laüt, ma in da gelaichege zait haltante kunt von sèll bodada sa iz gest vo guatz in lånt”. A pizzle åndarst ma in mearare pünkt gelaich iz in di ladinar teldar, asó azpe da hatt khött di Procuradora von Comun general de Fascia Elena Testor. Gelaich izta di arbat auzohalta di zung un di kultùr von mindarhaitn (vor bazta ågeat dar zung hatta no khött di Procuradora bartma mochan haltn kunt nèt lai von djungen ma von sèlln boda khemmen zuar vo auz zo leba in ünsarne lentar).

Dar konsildjiar un vitzevorsitzar von redjonàl Rat Luca Guglielmi hatt geschètzt eppaz guatz di glaiche Komisiong Provìntz-Redjong boda bart mochan nidarschraim in plån von sèll boma bart tüan vor da ladinar mindarhait, boda steat, azpe bar bizzan, saiz in Trentino saiz in Alto Adige/Südtirol, darzuar, hattar khött, izta mengl z’soinada mearar in di europee setz. Zbisnen in åndarn argoméntn boda soin khent auzgeredet in di Konferéntz – ’z hatta geschikht soin grauz dar Vorsitzar von provintziàl Rat Walter Kaswalder o – izta gest dar sèll von bintsche maistre muatarzung in di khindargért un in di untarschualn, dar sèll zo lega panåndar di Kamoündar un in da gealichege zait di sberhait vodar öffentlesche vüarom in di khlumman kamoündar, ditza siånka azza ventzarn gèlt boden zuargebat zo macha schümmane arbatn vor di laüt. Di Konferéntz hatt ågenump in progråmm von sèll boda bart khemmen getånt vor djornél un informatziong, daz earst vo allz bölltma vürgian pinn sèll boma sait sa drå zo tüana. Vor haür ‘z gèlt affon mindarhait Font iz vo 616.000,00 euro. ’Z gèlt iz khent auzgetoal op un zua azpe vert ma pitt a naüga: lazzan vorlìarn a televisiong lai von mindarhaitn un anvétze machan progrémm boda gian aft di normalegen televisiongen. An andra naüga khint von Kulturinstitut Lusérn boda bart machan åndre vitzla vor televisiong un web. An lestn di Konferéntz hatt nominàrt in toalnemmar von provintziàl schuales Rat: ‘z izta khent zornìrt dar Luca Nicolussi Paolaz vodar zimbar mindarhait boda bart austian vor mittl zait, dena barta inntretn in soin vuaz a möknar.